KORONAVİRÜS GÜNLERİNDE ÖZEL OKUL ÜCRET İADESİ SORUNSALI

Asg Hukuk Bürosu | Tüketici Avukatı olarak bu yazımızda koronavirüs salgınının özel okul sözleşmesine etkisi, özel okul sözleşmesi, özel okul ücret iadesi meselelerinden bahsedeceğiz.

Koronavirüs salgını ile birlikte ülkemizde devlet ve özel okullarda eğitime bir süre ara verilmiştir. Bu sürede öğrencilerin eğitiminin yarım kalmaması için uzaktan eğitim modeli benimsenmiştir. Uzaktan eğitime geçilmesiyle birlikte özel okul sözleşmelerinin geçerliliği ile özel okul ücret iadesi soruları gündeme gelmiştir.

Özel Okul Sözleşmesi

Özel okul sözleşmesi, taraflardan birinin öğrencinin velisi olduğu; diğer tarafın da özel okul yetkilisinin olduğu sözleşmedir. Bu sözleşmeye göre özel okul öğrenciye eğitim-öğretim imkanı, öğrencinin gelişmesine imkân verecek yatırım ve hizmetler sunmayı taahhüt ederken; diğer taraf bunun karşılığında ücret ödemeyi taahhüt eder.

ÖZEL OKUL                                                                                                                         ÖĞRENCİ
– eğitim öğretim hizmeti                                                                                     – ücret ödeme yükümlülüğü
– Yemek
– öğrencinin gelişmesine imkan verecek hizmetler

Özel okul sözleşmesinde, risk paylaşımı dengesi yukarıda belirttiğimiz şekildedir.

Koronavirüs günlerinde uzaktan eğitim devam ederken, özel okulların eğitim ücretinin tamamını istemesiyle özel okul ücret iadesi sorunları ortaya çıkmıştır. Bu sorunların çözümlenmesi için Özel Öğretim Kurumları Kanunu ile Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinin “öğrenim ücreti” ile ilgili maddelerine bakmamızda fayda vardır:

Özel Öğretim Kurumları Kanunu ve Yönetmeliğe Göre “Öğrenim Ücreti”

Özel Öğretim Kurumları Kanunu madde 13 uyarınca,
“Ücretlerin hangi esaslara göre tespit, tayin, ilân ve tahsil edileceği yönetmelikle belirlenir.”

Yönetmeliğin ücret tespitine ilişkin 53. maddesi şu şekildedir:
“MADDE 53 – (1) (Değişik:RG-5/7/2014-29051) Kurumlar, Kanunun 12 nci maddesinde yer alan hükümlere uygun olarak öğrenci ve kursiyer ücretlerini; veli veya kursiyerlerle yapacakları Bakanlıkça belirlenerek Genel Müdürlük internet sayfasında yayımlanan özel sözleşmelerinde sağlayacaklarını belirttikleri eğitim ve öğretim imkânlarına, gelişmelerine imkân verecek yatırım ve hizmetler ile diğer işletme giderlerine göre tespit ederler…..”

Yönetmeliğin 53. Maddesinden anlaşılacağı üzere, özel okul ücreti öğrencinin eğitim ve öğretim imkânları, öğrencinin gelişmesine imkân verecek yatırım ve hizmetlerin karşılığında verilen tutardır. Özel okul ücreti; eğitim ve öğretim, yemek, öğrencinin gelişmesine katkıda bulunan hizmetler, (bazı kurumlarda) servis ücretini kapsamaktadır.

Özel Okul Ücret İadesi

Özel Okul ücret iadesi konusu Özel Öğretim Kurumları Kanununda belirtilmemiştir. Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinin 56. Maddesinde düzenlenen ücret iadesi konusu ise öğrencinin okuldan ayrılmasına bağlı olarak düzenlenmiş genel bir cayma hakkıdır. Bu maddeye göre öğrenci okuldan ayrıldığında, öğrenim gördüğü günlerin öğrenim ücreti ile yıllık ücretin %10’unu dışında kalan kısım iade edilir. Somut olayda ise öğrenciler okullarından ayrılmadıkları için bu maddenin uygulanabilirliği bulunmamaktadır.

Koronavirüs salgınında öğrencilerin özel okul sözleşmesinde belirtilen hizmetleri alamamaları mücbir sebep olarak nitelendirilmelidir. Öğrencilerin eğitimleri her ne kadar elektronik ortamda devam ediyor olsa da sözleşmede belirtilmiş, özel okulun taahhüt ettiği tüm hizmetleri alamadıkları da ortadadır. Özel okulların vermeyi taahhüt ettikleri hizmeti yerine getir(e)memesine rağmen öğrenim ücretinin tamamını istemesi, sözleşmedeki risk paylaşımı dengesinin öğrenci tarafının aleyhine olacak şekilde bozulmasına neden olmaktadır.

Özel okul ücret iadesi konusunda mücbir sebeplerin kanunda ve yönetmelikte düzenlenmediği anlaşıldığından konunun aydınlatılabilmesi için, Borçlar Kanununda belirtilen “ifa imkansızlığı” konusunun incelenmesi gerekir.

İfa İmkânsızlığı

Borçlar Kanunu madde 136 uyarınca “Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkânsızlaşırsa, borç sona erer.”

Borçlar Kanunu madde 137’ye de bakacak olursak,
“MADDE 137- Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle kısmen imkânsızlaşırsa borçlu, borcunun sadece imkânsızlaşan kısmından kurtulur. Ancak, bu kısmi ifa imkânsızlığı önceden öngörülseydi taraflarca böyle bir sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, borcun tamamı sona erer.

Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde, bir tarafın borcu kısmen imkânsızlaşır ve alacaklı kısmi ifaya razı olursa, karşı edim de o oranda ifa edilir. Alacaklının böyle bir ifaya razı olmaması veya karşı edimin bölünemeyen nitelikte olması durumunda, tam imkânsızlık hükümleri uygulanır.”

Özel okul sözleşmesi karşılıklı borç yükleyen bir sözleşmedir. Koronavirüs nedeniyle okullar kapalı olduğundan özel okulların sözleşmede taahhüt ettikleri hizmetlerin bir kısmı imkansız hale gelmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken kısmi ifaya karşılık gelecek karşı edimin de o oranda olması gerektiğidir. Somut olayda özel okulların sözleşmede belirtilen tüm ücreti talep etmeleri hakkaniyet ilkesine aykırıdır. Kanaatimizce burada yapılması gereken şey, özel okulların sözleşmede yerine getirmeyi taahhüt edip koronavirüs nedeniyle yerine getiremediği hizmetlerin karşılığını öğrenciden talep etmemesidir. Şayet koronavirüs günlerine ilişkin öğrenim ücreti alındıysa yapılmış olan kısmi ifa oranı dışında kalan miktarın iadesi gereklidir.

Özel okul ücret iadesi konusunda son olarak belirtmemiz gereken konu Borçlar Kanunu madde 137’nin son cümlesinde açıklanan alacaklının kısmi ifaya razı olmaması durumunda tam imkansızlık hükümlerinin uygulanması konusudur. Borçlar Kanunu madde 138 de aşırı ifa güçlüğü durumunda borçlunun sözleşmenin uyarlanmasını istemesi, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkının sahip olduğu düzenlenmiştir. Sözleşmenin uyarlanmasının istenebilmesi için,

• Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum meydana gelmesi,
• Bu durumun borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkmış olması,
• Mücbir sebebin sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirmiş olması,
• Borçlunun borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olması gerekmektedir.

Somut olaya baktığımızda özel okul ile öğrenci velisinin arasındaki sözleşmenin uyarlanmasının da talep edilebileceği anlaşılmaktadır. Tüketici avukatı olarak, Uyarlama davasının mahkemeler nezdinde açılacağı, adli sürelerin (öncelikli işler hariç) 15 Haziran’a kadar durduğu ülkemizde bu seçeneğin kısa vadede iki taraf için de faydalı olacağını düşünmemekteyiz.

Özel Okul Ücret İadesi İstenmeli Midir?

Ankara Tüketici Avukatı olarak özel okul sözleşmeleri ile ilgili hukuki görüşümüz, kısmi ifaya karşılık edimin aynı oranda gerçekleşmesi gerektiğidir. Yani özel okullar verdikleri eğitim – öğretim hizmeti kadar ücret talep etmeli, sözleşmede vermeyi taahhüt ettikleri ancak şu an veremedikleri hizmetlerin karşılığını istememelidir. Şayet bu kurumlar, içinde bulunduğumuz koronavirüs dönemine ilişkin öğrenim ücretini tam olarak almışsa; hakkaniyet ilkesi gereği, bu kurumlardan sözleşmede vermeyi taahhüt ettikleri ancak şu an veremedikleri hizmetlerin karşılığı kadar özel okul ücret iadesi talep edilmesi mümkündür.

Konu hakkında daha detaylı bilgi almak, tüketici hukuku sorularınıza cevap bulmak ve tüketici hakem heyetine başvurmak için Asg hukuk bürosu | tüketici avukatı ile iletişime geçebilirsiniz.